1. Toelichting
Dames en Heren,
Het is voor iedereen duidelijk dat er de komende 10 jaar enorm veel investeringen zullen moeten gebeuren om het Vlaams wegennet om te vormen tot een verkeersveilige en voor alle weggebruikers comfortabele infrastructuur. Het gaat zowel om doorgedreven onderhoudswerken, inclusief een broodnodige inhaaloperatie , als om infrastructuurwerken zoals het herinrichten van doortochten, het wegwerken van zwarte punten, de aanleg van fietspaden, van ronde punten, van vrije tram- en busbanen, alsook om grote werken in het kader van het wegwerken van de zogenaamde 'Missing Links', zowel voor het wegverkeer als voor openbaar vervoer en scheepvaart. En dan hebben we het nog niet gehad over de wegen die opengebroken worden voor rioleringswerken en voor de leidingen en kabels van de nutsbedrijven.
Verkeersveiligheid moet vanuit de optie "nulslachtofferbeleid" hét uitgangspunt zijn bij het ontwerpen van de plannen ter zake. Infrastructuurwerken kunnen hiertoe een substantiële bijdrage leveren, een impact die niet geminimaliseerd mag worden. De beveiliging van de wegeninfrastructuur heeft een duurzaam karakter : een weg die vandaag veilig heringericht is, heeft niet alleen vandaag een positief effect, maar ook in de komende jaren (dit in tegenstelling tot de permanente opdracht om de verkeerswetgeving te handhaven).Wetenschappelijk onderzoek in Nederland heeft aangetoond dat de grootste vooruitgang inzake verkeersveiligheid bereikt zal worden door een verdere herinrichting van de infrastructuur, zoals blijkt uit onderstaande tabel :
Resultaten "duurzaam-veilig"programma in 2010 t.o.v. 1998
"duurzaam-veilig" programma na 2010 t.o.v. 1998
Daling aantal doden en zwaargewonden (doelstelling)
4.878 (- 25 %)
8.545 (- 43 %)
Aandeel herinrichting van de wegen in de daling van doden en zwaargewonden
2.567 (51,5 %)
5.936 (70,2 %)
Aandeel gedragsbeïnvloeding in de daling
1.152 (23,4 %)
1.212 (14,3 %)
Aandeel voertuigbeveiliging in de daling
697 (14,3 %)
874 (10,3 %)
Aandeel telematica in de daling
462 ( 9,9 %)
442 ( 5,2 %)
Deze prognose in Nederland hoeft niet te betekenen dat deze cijfers ook helemaal opgaan voor ons land. Gezien het feit dat de Nederlandse infrastructuur op dit moment reeds een heel stuk veiliger is dan de Vlaamse - mede dankzij een andere ruimtelijke ordening - , gelden deze evenwel nog meer voor onze infrastructuur. Een ruwe schatting leert dat er alleen al voor de gewestwegen tegen 2010 zo'n 2 miljard geïnvesteerd zal moeten worden in openbare werken (exclusief 'missing links').
Nu reeds wordt er hier en daar geklaagd dat er té veel wegenwerken zijn. Soms terecht, bijvoorbeeld wanneer er verschillende werven tegelijk zijn in een klein gebied, waardoor er nauwelijks alternatieven overblijven. Soms is het helaas ook een uiting van een vorm van het beruchte NIMBY-syndroom, waarbij men wel een veilige en mooie weginfrastructuur wenst, maar géén werken voor de deur. Desalniettemin is het duidelijk dat wegenwerken voor heel wat overlast, hinder en helaas ook (verkeers-)onveiligheid zorgen.
Ondanks die klachten, moeten we nú reeds duidelijk maken dat het aantal wegenwerken de komende jaren niet zal afnemen, wel integendeel, eerder nog zal toenemen. Deze werken zijn belangrijk omdat zij zowel de mobiliteit als de kwaliteit van het leven zullen verbeteren. Een toekomstgericht beleid moet nu reeds anticiperen op de overlast die dergelijke werken onvermijdelijk met zich mee zullen brengen. Men kan immers geen omelet bakken zonder eieren te breken.
Met dit voorstel willen de indieners het aantal gebroken eieren tot een minimum beperken. Met andere woorden, de overlast, hinder en onveiligheid zoveel als mogelijk beperken. Dit is nodig voor de werken an sich, maar ook om het maatschappelijk draagvlak voor wegenwerken in stand te houden.
De weggebruikers en de omwonenden maken geen onderscheid tussen opdrachtgevers (nutsmaatschappijen, federale overheid, gewesten, provincie, gemeenten,
). Bijna alle vormen van openbare werken zorgen ervoor dat mensen met hinder geconfronteerd worden. We moeten dan ook verder durven kijken dan enkel de openbare werken in opdracht van het Vlaams Gewest. Maar het zijn uiteraard deze laatste werken waarop maatregelen van de Vlaamse Overheid het meeste impact kan hebben.
Het beperken van de hinder bij wegenwerken moet gebeuren met een brede waaier aan maatregelen. Het betreft maatregelen ter verbetering van de veiligheid bij openbare werken, zowel voor de wegenwerkers als voor de weggebruikers , maatregelen ter verbetering van de bereikbaarheid en het beperken van de files, maatregelen om de duur van de werken tot een absoluut minimum te beperken en maatregelen voor een betere coördinatie tussen verschillende opdrachtgevers.
Een niet-limitatieve opsomming van mogelijkheden:
§ Coördinatie van werken door verschillende opdrachtgevers per regio; voor de hoofdwegen kan het Vlaams Verkeerscentrum deze taak op zich nemen
§ De duur der werken tot een minimum herleiden
§ Incentives voor de snellere uitvoering der werken
§ Strenge boetes voor wie de timing niet respecteert
§ Kortere uitvoeringstermijnen door over te schakelen op een meerploegenstelsel; invoeren van nachtwerk op drukke, belangrijke wegen (met aangepaste vergoedingen en na sociaal overleg)
§ Invoering van weekendwerk in bepaalde gevallen op drukke, belangrijke wegen (met aangepaste vergoedingen en na sociaal overleg)
§ Verbod aan telecomoperatoren en nutsbedrijven om meer dan 1 keer per vijf jaar een weg open te breken en coördinatie van dergelijke werken tussen de verschillende nutsbedrijven .
§ Code voor infrastructuur- en nutswerken, zoals uitgewerkt door VVSG samen met een delegatie van de nutsbedrijven, AWV en binnenlandse aangelegenheden
§ Boetes op het onderbreken van werken, waarbij een werf er verlaten blijft bij liggen, maar de hinder niet verdwijnt.
§ Goede, rechtstreekse én tijdige communicatie naar omwonenden én gebruikers (o.a. ondernemingsadviseur cfr. proefproject in Limburg)
§ Duidelijke signalisatie, gebruik makend van telematica-toepassingen, bv. filedetectiesysteem. (Variabele) Visuele signalisatie waar mogelijk uitbreiden met auditieve en/of sensitieve signalen zoals bijvoorbeeld ribbelstroken, om chauffeurs bijna letterlijk wakker te schudden.
§ doorgedreven handhaving van de (tijdelijke) aangepaste verkeersregels (inhaalverbod, snelheidsbeperking,
) met politiecontroles.
§ Specifieke aandacht voor de veiligheid van de zachte weggebruikers tijdens wegenwerken (zeker ook bij kleinere werken zoals het openbreken van voet- en fietspaden bij de aanleg van nutsleidingen)
§ Verbod op (het gebruik van) cruise controllers in vrachtwagens, het Vlaams wegennet is niet geschikt voor dergelijke systemen
§ Het opnemen van hinder in de aanbestedingsprocedure: hoe minder hinder (in tijd en ruimte) een werf veroorzaakt, hoe beter.
§ Het opzetten van minder-hinder-programma's , o.a. in samenspraak met de bedrijfswereld die tijdstippen van leveringen kan aanpassen, flexibele werktijden kan invoeren voor de duur van de werkzaamheden, invoering van telewerken (evt. tijdelijk), voorzien van collectief bedrijfsvervoer, enz.
§ Maximaal behoud van wegcapaciteit tijdens werken; géén overbodige (kilo-)meters afsluiten, wat kan mits een goede, realistische fasering van de werken
§ Werken buiten de spitsuren
§ Voorzien in voldoende alternatieven, zowel via openbaar vervoer als via de autowegen. Indien noodzakelijk eerst capaciteit van de alternatieve routes optimaliseren . Absoluut vermijden dat tegelijkertijd op de alternatieve route wordt gewerkt (het nieuwe systeem van 'tijdsvensters' biedt hiervoor hopelijk de oplossing).
§ Ook het toenemend gebruik van GPS-toepassingen moeten ingeschakeld worden in het signaleren van wegenwerken en het tijdig aangeven van alternatieven.
§ Toepassen van de modernste technieken bij openbare werken, die een enorme tijdswinst kunnen opleveren
§
Vele van deze mogelijke maatregelen zijn niet nieuw en worden reeds her en der gebruikt. Dit gebeurt echter nog te weinig systematisch. Er moeten duidelijke richtlijnen komen voor alle mogelijke wegenwerken, met een onderscheid naar gelang de impact van de werken (een telecommunicatie-kabel aanleggen langs een landweg vereist niet dezelfde maatregelen als een nieuw wegdek van een autosnelweg).
Een aspect dat hierbij ook in rekening gebracht moet worden, zijn de problemen waarmee handelaars geconfronteerd worden wanneer er in hun straat wegwerkzaamheden worden uitgevoerd. Zelfstandige ondernemers vormen de kwetsbaarste groep bij infrastructuurwerken langs de weg. De bereikbaarheid van handelszaken laat vaak te wensen over (soms onvermijdelijk, maar niet altijd), met inkomstenverlies tot gevolg. Indien dit over een langere periode gaat, bijvoorbeeld meer dan een maand, zou de opdrachtgever van de werken een schadevergoeding moeten voorzien. Op het geheel van de kostprijs van de wegenwerken, gaat het hier om relatief kleine bedragen . Aanvullend zou de Vlaamse regering een Fonds kunnen creëren om handelaars die financieel in de problemen komen renteloze leningen toe te kennen. Met een dergelijk krediet kunnen handelaars dan de moeilijke periode overbruggen. Een andere mogelijkheid vormt expansiesteun die de Vlaamse regering kan geven aan kleine ondernemingen bij verstoorde bereikbaarheid ten gevolge van hinder door openbare werken.
2. Voorstel van Resolutie
Dit voorstel van resolutie regelt een gewestaangelegenheid.
Dit voorstel van resolutie heeft betrekkingen op werken uitgevoerd op openbaar domein.
Het Vlaams Parlement,
Gelet op
- de absolute prioriteit voor verkeersveiligheid;
- de noodzaak van investeringen in het Vlaams wegennet teneinde een verkeersveilige en voor alle weggebruikers comfortabele infrastructuur te realiseren;
- de noodzaak aan een maatschappelijk draagvlak voor de talloze wegenwerken;
- het feit dat dergelijke investeringen onvermijdelijk hinder met zich meebrengen;
- de kwetsbaarheid van handelaars en zelfstandige ondernemers bij aangrenzende infrastructuurwerken;
- de noodzaak om de hinder tot een absoluut minimum te beperken;
- de vaststelling dat heel wat ongevallen, waarvan sommigen ernstig en met dodelijke afloop, gebeuren ter hoogte van werken op de openbare weg;
- de veiligheid van zowel de wegenwerkers als de weggebruikers, óók de zachte weggebruikers;
- het feit dat de wegsignalisatie, ook bij wegenwerken, tot de bevoegdheid van de federale overheid hoort, alsook de handhaving;
- het feit dat het Vlaams Gewest inzake de verkeersveiligheid bij wegwerkzaamheden slechts aanvullende maatregelen kan nemen;
- het feit dat het Vlaams Gewest desondanks veel maatregelen kan nemen om hinder bij wegenwerken te beperken en zij hiervoor als belangrijkste wegbeheerder het best is geplaatst;
Overwegende dat
- openbare werken een absolute noodzaak zijn, enerzijds voor het onderhoud en de instandhouding ervan en anderzijds voor noodzakelijke nieuwe en vernieuwde infrastructuren om de verkeersveiligheid en de bereikbaarheid te verhogen;
- er een inhaaloperatie noodzakelijk is om het wegennet op een veilig en comfortabel niveau te brengen;
- openbare werken zowel wegen als openbare vervoersinfrastructuren als nutsvoorzieningen betreffen;
- openbare werken worden uitgevoerd uitgaande van diverse opdrachtgevers: wegbeheerders, openbare vervoersmaatschappijen, nutsbedrijven,
, maar dat dit voor de gebruikers van de betreffende infrastructuur geen verschil uitmaakt;
- openbare werken soms tergend lang duren en men moet vaststellen dat er op bepaalde nauwelijks of niet wordt doorgewerkt, wat ergernis en onbegrip bij de gehinderden opwekt;
- de timing van openbare werken door verschillende opdrachtgevers op eenzelfde weg niet altijd op elkaar wordt afgestemd, met vermijdbare hinder tot gevolg;
- een inefficiënte organisatie van openbare werken leidt tot meer hinder, meer files, meer onbereikbaarheid en meer verkeersonveiligheid;
Vraagt aan de Vlaamse Regering
- het effectieve investeringsritme voor wegeninfrastructuur op te blijven voeren voor een snelle realisatie van een verkeersveilig en comfortabel Vlaamse wegennet voor alle weggebruikers, óók voor de zachte weggebruikers;
- als flankerende maatregel een "strategisch plan ter voorkoming van hinder bij openbare werken" uit te werken, met aandacht voor
~ de veiligheid van wegenwerkers en gebruikers van de infrastructuur, op de eerste plaats voor de zachte weggebruikers;
~ de bereikbaarheid van de omwonenden, met speciale aandacht voor handelszaken en zelfstandige ondernemingen;
~ het beperken van de hinder door de duur van de werken tot een minimum te herleiden, met incentives voor snellere uitvoering en boetes voor vertraagde uitvoering;
~ de mogelijkheid om de uitvoeringstermijnen te verkorten door invoering van ploegenarbeid en in bepaalde gevallen nacht- en weekendarbeid;
~ de aanbestedingsprocedure, waarin de uitvoeringstermijn een belangrijk criterium moet zijn;
~ een strikte opvolging en streng toezicht op de werken;
~ een strikte coördinatie tussen verschillende opdrachtgevers op een zelfde weg of in een beperkte regio;
~ een tijdige en adequate communicatie naar de aangelanden én de gebruikers
~ overleg tussen aannemer(s) en aangelanden om creatieve oplossingen uit te werken voor specifieke (bereikbaarheids-)problemen;
~ de kwetsbare groep van handelszaken en zelfstandige ondernemingen, opdat zij tijdens een periode van moeilijke bereikbaarheid economisch kunnen overleven;
- hiertoe een "Overlegplatform" op te starten met daarin alle betrokkenen onder leiding van de Vlaamse minister voor Openbare Werken, waaruit het Strategisch Plan moet voortvloeien.