In de pers

14 June 2021

VILT: “Actieplan herontwikkeling hoeves nodig”

Bij het einde van het plattelandsproject ‘Agrarisch hergebruik van landbouwinfrastructuur’ van de provincie Antwerpen vragen de projectpartners de oprichting van een Vlaams actieplatform herontwikkeling hoeves. “Door in te zetten op agrarische herontwikkeling biedt de overheid kansen aan landbouwers die voorzien in onze voedselproductie én toont het de weg naar een zuiniger ruimtegebruik”, reageert gedeputeerde Ludwig Caluwé.

Door agrarische herontwikkelingen te stimuleren, wordt open ruimte gevrijwaard. “De spiraal van bijkomende verharding en versnippering in de open ruimte kan zo doorbroken worden”, klinkt het bij de provincie Antwerpen. De provincie ziet drie uitgangspunten. Zonevreemde ontwikkelingen worden best beperkt, agrarische herontwikkelingen moeten (financieel) ondersteund worden en sloop moet gepromoot en ondersteund worden. “Dat vergt acties over verschillende bestuursniveaus én beleidsdomeinen”, klinkt het. “De huidige versnippering van bevoegdheden maakt de oprichting van een ‘Actieplatform herontwikkeling hoeves’ noodzakelijk om in onderlinge afstemming en actiegericht met dit thema aan de slag te gaan.”

Wat is agrarische herontwikkeling?

Agrarische herontwikkeling omvat het (deels) hergebruiken en uitbreiden van bestaande landbouwinfrastructuur (indien nog geschikt) en het (deels) slopen van infrastructuren (indien niet meer geschikt) waarna nieuwe en bijkomende landbouwinfrastructuur kan opgericht worden. De aard van het landbouwbedrijf en eventuele verbredende activiteiten bepalen hoe een herontwikkeling er zal uitzien. Andere belangrijke parameters zijn de aanwezige gebouwen op de site en de directe omgeving. Niet elke bestaande landbouwsite is geschikt voor een agrarische herontwikkeling. Maar welke sites wel? Om op die vraag te kunnen antwoorden ontwikkelde de provincie Antwerpen het landbouwkompas.

“In het Provinciaal Beleidsplan Ruimte Antwerpen wil de provincie een antwoord geven op de vraag hoe we moeten omgaan met de schaarse ruimte zodat we in 2050 nog op een duurzame en kwaliteitsvolle manier kunnen wonen, werken en leven. Een belangrijk thema daarbij is ‘verdichten en ontdichten van de ruimte’. De provincie probeert daarbij een aantal beleidslijnen te formuleren die bijdragen tot een beter gebruik van de ruimte. Agrarische herontwikkeling is daarbij belangrijk. Om dit bij landbouwers te promoten maar ook om hen te ondersteunen ontwikkelden we samen met de dienst Landbouw het landbouwkompas”, verduidelijkt gedeputeerde Luk Lemmens, bevoegd voor het Provinciaal Beleidsplan Ruimte Antwerpen.

Actieplatform voor hergebruik van hoeves

“Agrarische herontwikkeling kost gemiddeld 700.000 euro meer dan een geheel nieuw landbouwbedrijf op te richten, een zogenaamde greenfieldontwikkeling”, legt gedeputeerde Ludwig Caluwé uit. “Deze meerkost zit in de opportuniteitswaarde van de gebouwen voor zonevreemde activiteiten, bouwrechten binnen het agrarisch gebied én in de kosten voor sloop van verouderde infrastructuur.”

Omdat de markt ook toegankelijk is voor niet-landbouwers speelt de wet van vraag en aanbod en schieten de prijzen de hoogte in. “Door in te zetten op agrarische herontwikkeling biedt de overheid kansen aan landbouwers die voorzien in onze voedselproductie én toont het de weg naar een zuiniger ruimtegebruik”, gaat Caluwé verder. “Beleid en instrumenten om agrarische herontwikkeling te stimuleren zijn nodig. Het instrumententrio biedt inzicht in welke instrumenten er nodig zijn. Nu is het zaak om met de verschillende beleidsdomeinen en –niveaus samen verder werk te maken van agrarische herontwikkeling.”

Om dat doel te bereiken vragen de partners van het PDPO-project aan de Vlaamse overheid om een actieplatform voor hergebruik van hoeves op te richten. Hiervoor zou bijvoorbeeld de werking van het bestaande Open Ruimte Platform van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) kunnen uitgebreid worden.  

Zonevreemde bebouwing concurreert landbouwers uit de markt
Jarenlang daalde het aantal landbouwbedrijven. Zonevreemde activiteiten werden initieel dan ook gezien als een kans. Ze boden een antwoord op het toenemende aantal leegstaande landbouwbedrijven. Mensen kopen een voormalig landbouwbedrijf dat leeg staat om rustig in het groen te wonen, om de gebouwen te gebruiken voor opslag van goederen, als dierenpension of als bed and breakfast… Omdat de landbouwgebouwen dus aantrekkelijk zijn voor niet-landbouwers hebben ze een financiële verkoopwaarde, waardoor er zelden iets gesloopt wordt. De gebouwen krijgen een nieuwe functie en meteen ook een aantal basisrechten. Het zonevreemd gebruik in agrarisch gebied wordt zo bestendigd en ontharding blijft uit.

“Maar recente statistieken lijken te wijzen op een trendbreuk”, aldus  de provincie Antwerpen. “Het aantal landbouwbedrijven daalt niet verder. Als het aantal landbouwers niet meer vermindert en weer meer landbouwers op zoek zijn naar geschikte infrastructuur concurreert het zonevreemd gebruik landbouwers uit de markt. Zij plaatsen dan noodgedwongen nieuwe gebouwen in de open ruimte, zogenaamde greenfieldontwikkelingen. Het resultaat is een spiraal van bijkomende verharding en versnippering in de open ruimte.”

“Provincie Antwerpen wil graag ondersteuning bieden aan de lokale besturen van landbouwgemeentes”, besluit Gedeputeerde Luk Lemmens. “Ook omdat zij mee instaan voor de omgevingsvergunningen. We willen hen een afwegingskader bieden bij de beslissing of een niet-agrarische functie al dan niet inpasbaar is op een bepaalde locatie. Op deze manier zetten we de theorie in praktijkgerichte instrumenten om die zowel het ruimtelijk beleid als het landbouwbeleid ten goede komt. We proberen elkaar dus te versterken.”