toespraken

14 February 2013

Toespraak door Ludwig Caluwé bij de opening van de tentoonstellingen in het Fotomuseum

Beste genodigden,

Zoals de directeur reeds aangaf openen we vanavond maar liefst vijf tentoonstellingen: de hoofdtentoonstelling Power!Photos!Freedom!, Charles Fréger met zijn serie Wildermann, de collectiepresentatie Camera Exotica, Bindingen en een kleine boekvoorstelling in de bibliotheek over Congo in de Wereldtentoonstellingen.

Deze exposities zijn stuk voor stuk het resultaat van een intense voorbereiding, excellent teamwork en natuurlijk een keuze uit het werk van schitterende fotografen.

De tentoonstelling Camera Exotica bijvoorbeeld op de eerste verdieping, biedt een schat aan fotografisch materiaal uit de FoMu Collectie. Aangevuld met slechts paar bruiklenen uit andere musea en privécollecties, toont deze expositie hoe Europeanen honderd jaar lang (van 1850 tot 1960) niet-westerlingen fotografeerden. Dergelijke foto’s droegen niet alleen bij tot de ontsluiting en de beeldvorming van exotische werelden, maar ze vertellen ons dikwijls méér over de visie van het westen op de ander, de vreemdeling.

Vooreerst had je de eerder wetenschappelijke benadering waarbij fotografie als een “neutraal” medium werd ingezet om de exotische medemens te registreren. Maar schijnt bedriegt! Fotografen gingen soms verder door pure ensceneringen zodat al te vaak een stereotiep of geïdealiseerd portret ontstond.
Anderen vergaapten zich aan de wereldtentoonstellingen vanaf de jaren 1880 waar niet-westerlingen werden opgevoerd als curiosa. Het FoMubezit enkele albums met originele afdrukken van paviljoenen, attracties en innovaties van de wereldtentoonstellingen van 1885, 1894, 1913, 1930 en 1958. Ook in de bibliotheek – die vanavond open is van 20u tot 21u – vindt u enkele opmerkelijke fotoboeken over dit onderwerp.

Het exotische oefende op velen een grote aantrekkingskracht uit. Vooral de Maghreb-landen en het Oosten boeiden voornamelijk de leden van artistieke milieus. Portretfoto’s met de typische oriëntaalse kledij en de nodige attributen creëren droombeelden waar sommigen smachtend naar keken. Vanaf 1930 werden door het opkomende kapitalisme en de massaproductie fotografie en film ingezet om verleidelijke droomwerelden en associaties met luxe en exclusiviteit op te roepen.
De humanistische visie binnen de fotografie probeerde niet enkel te informeren of te ontspannen, maar wou eerder bewustmaken en overtuigen met als resultaat veelal iconische foto’s over de grote thema’s : oorlog, liefde, haat, religie, enz.

Ik hoef u niet meer te overtuigen : in deze tentoonstellingen zit zoveel informatie en kijkgenot dat deze avond te kort zal zijn voor uw ontdekkingsreis. Graag gaat dan ook mijn dank uit naar de curatoren van Camera Exotica : Brecht Bostyn en Guy Voet voor de creatie van deze waardevolle collectiepresentatie en bijhorende publicatie. Sven Beirnaert voor de uitmuntende lay-out van het boek en zaalteksten.
Dergelijke exposities tonen bovendien nog maar eens aan welke topstukken of schatten het FoMu rijk is. De verzamelingen van het museum omvatten drie grote onderverdelingen: de cameracollectie, de fotobeeldenverzameling en de fotoboeken. Momenteel worden deze collecties in een tiental depotruimtes in het museum ondergebracht waarvan de bewaaromstandigheden niet steeds optimaal zijn. Daar komt binnenkort verandering in. In het bestuursakkoord van de nieuwe deputatie hebben we beslist om van dit issue een prioriteit te maken. Vanaf 2014 bouwt de Provincie Antwerpen een nieuw depotgebouw voor het FoMu in de Verviersstraat. Het depot zal zes verdiepingen tellen en zal enkel bevolkt worden door de collectiestukken van het museum. Bovendien wil de Provincie fors investeren in duurzaamheid en klimaatneutraliteit ; en koos het bestuur daarom voor het optrekken van een passiefbouw, uniek binnen Europa. Ook voor de boekencollectie zijn er plannen aangezien de bibliotheek stilaan letterlijk uit zijn voegen barst. Mogelijks zal het oude dokafé vervangen worden door een boekentoren zodat de bibliotheek in de toekomst verder haar gerenommeerde collectie kan uitbreiden en bewaren.

Deze ambities van het provinciale bestuur passen bovendien perfect in de eisen dat Vlaanderen stelt omtrent musea en erfgoedinstellingen. Momenteel zijn alle landelijke erkende musea in Vlaanderen, en het FoMu is daar eentje van, druk in de weer met het opstellen van een beleidsplan voor de periode 2014-2018. In dit lijvige document stelt het FoMu dat ze het expertise- en ontmoetingscentrum in Vlaanderen voor actuele en historische fotografie is ; ze wil de passie en de kennis voor fotografie bevorderen bij het publiek ; bezoekers inspireren, experiment en creativiteit stimuleren.
Als gedeputeerde van de Provincie Antwerpen kan ik deze ambitieuze boutade van het museum alleen maar ondersteunen en verdedigen.

Dames en heren, ik stel voor dat we doen wat het museum van ons verlangt : ons laten inspireren, stimuleren door de expo’s en zeker op een dag als vandaag (14 feb!) de passie voor fotografie tot ons laten komen.