Wat kan de land- en tuinbouwsector doen tegen extreme droogte en wateroverlast? En welke vormen van samenwerkingen kan je daarvoor opzetten? Om op deze vragen een antwoord te bieden start provincie Antwerpen het project ‘Aqualitatieve Mechelse Groenteregio’, dat op vrijdag 30 augustus werd voorgesteld bij tomatenkwekerij Primato uit Putte. Het bedrijf investeerde vrij recent in de bouw van grote waterbassins met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 70 miljoen liter regenwater.
De zomer van 2018 gaat de geschiedenisboeken in als het droogste jaar ooit in België. Dit was geen eenmalig record, maar geeft de trend van de laatste jaren aan. We zullen de komende decennia te maken krijgen met nattere winters en drogere zomers met meer extreme zomeronweders. Dit heeft zowel voor de natuur als voor de land- en tuinbouwsector een grote impact. Samen met een hele reeks partners in zes gemeenten (Putte, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Kontich, Rumst en Lier) gaat provincie Antwerpen daarom op zoek naar vernieuwende oplossingen: van alternatieve waterbronnen tot overstroombare zones.
“In de zomer van 2018 stonden heel wat waterbassins nagenoeg leeg”, vertelt Els Berckmoes van het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-Katelijne-Waver. “Door de beperkte regenval in 2019 raakten de bassins ook voor deze zomer niet gevuld, met dezelfde problemen als gevolg. Scenario’s van 2018 zouden volgens klimaatexperten om de vier tot vijf jaar terugkomen. We moeten daarom op zoek naar slimme oplossingen om ons te wapenen tegen zowel wateroverlast als -droogte.”
Ludwig Caluwé, gedeputeerde voor Landbouw, vult haar aan: “De tendens is duidelijk. Om de land- en tuinbouw van genoeg water te voorzien, zullen we er in de toekomst op een andere manier mee moeten omgaan. We moeten een klimaatrobuuste landbouw creëren die bestand is tegen de grillen van het klimaat.”
De komende jaren zullen de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) en de provincie daarom onder meer via het project 'Aqualitatieve Mechelse Groenteregio' intensief gaan samenwerken met het Proefstation voor de Groenteteelt, drinkwatermaatschappij Pidpa, Regionaal Landschap Rivierenland en de deelnemende gemeenten Putte, Duffel, Berlaar, Sint-Katelijne-Waver, Kontich, Rumst en Lier.
“Out-of-the-box, zo kan je de ideeën noemen die nu op tafel liggen en die we binnen dit project willen uittesten,” zegt Stan Verdonck van POM Antwerpen. “Zo zijn we bijvoorbeeld op zoek naar bedrijfsgebouwen waarvan regenwater kan opgevangen worden om het vervolgens naar land- en tuinbouwbedrijven in de buurt te leiden. Door in te zetten op meer benutting van regenwater, verminderen we tegelijkertijd de kans op wateroverlast én de kans op droogte.”
“We denken er ook aan om alternatieve waterbronnen, zoals een oude kleiput, toegankelijk te maken voor land- en tuinbouwers, of om extra bufferbekkens of overstroombare zones aan te leggen op strategische plaatsen”, voegt Verdonck toe. De projecten worden telkens op vrijwillige basis opgestart. Daarnaast kunnen andere projectideeën geïntegreerd worden.
"Verder zetten we ook in op efficiëntiewinsten om beter met regenwater om te gaan” vult Ludwig Caluwé aan. “Zo willen we onderzoeken of bufferbekkens slimmer kunnen aangestuurd worden zodat land- en tuinbouwers meer water kunnen hergebruiken en beter kunnen opvangen bij hevige regenval. Daarnaast willen we onderzoeken of de drainagesystemen van openluchtteelten verder kunnen geoptimaliseerd worden zodat ze langer water vast kunnen houden en minder beregend moeten worden.”
Dat hemelwater is van groot belang voor een bedrijf als Primato. Tijdens de zomermaanden hebben de tomatenplanten op piekdagen maar liefst 1,2 miljoen liter water per dag nodig. “Dit jaar hebben wij noodgedwongen voor een groot deel leidingwater moeten gebruiken”, vertelt zaakvoerder Guy Pittoors, “Door het feit dat wij al ons overtollig water ontsmetten en hergebruiken kunnen bepaalde mineralen of elementen als chloor en natrium cumuleren, zelfs als ze maar in kleine hoeveelheden aanwezig zijn.”
Dit maakt dat leidingwater kwalitatief minder geschikt is dan hemelwater voor de tomatenteelt. In 2015 heeft Primato geïnvesteerd in de bouw van grote waterbassins die samen 70 miljoen liter water kunnen opvangen. “Die bassins zijn sindsdien nooit volgeraakt, simpelweg omdat het te weinig geregend heeft”, aldus Pittoors. “Maar ik kijk hoopvol naar de toekomst en ik vind het knap van de overheid dat ze met dit initiatief komen.”