toespraken

26 August 2016

Toespraak tijdens de lancering van de brochure kasteeldomeinen

Dames en Heren,
Beste vrienden,

Brasschaat, Brecht, Kapellen, Schilde, Schoten en Zoersel vormen samen ‘de groene zes’. Hoewel de stad vlakbij ligt, is de drukte hier veraf. Toch valt er altijd iets te beleven tussen bossen, heide en parken. Het is een ideale en unieke plek om thuis te komen.

Om de leefbaarheid van dit gebied te verzekeren en te versterken, werken de gemeenten en de provincie Antwerpen samen om een gedeelde visie op te stellen over de manier waarop we in dit gebied wonen, werken en ontspannen. Dit vertalen we in zes thema’s: kasteeldomeinen, woonparken, kernen, detailhandel, open ruimte en hernieuwbare energie. Rond elk thema maken we een toolkit op. Daarin staat waar we naartoe willen, en welke concrete stappen we daarvoor moeten zetten.

In de brochure die we vandaag voorstellen, draait het om de kasteeldomeinen. Hun maatschappelijke waarde is in ‘de groene zes’ van groot belang. De domeinen leveren immers een bijzondere bijdrage aan het groene en historische karakter van deze regio. We moeten ze daarom bewaren, opknappen en beter toegankelijk maken.

De meeste kasteeldomeinen (speelhoven of hoven van plaisantie) stammen uit de achttiende en negentiende eeuw. Een tijd waarin grondbezit de belangrijkste bron van rijkdom was. Arbeid was spotgoedkoop, dus het kostte de eigenaar geen moeite om het gebouw en domein te onderhouden. In het begin van de twintigste eeuw veranderde dat. Land- en bosbouw brachten niet genoeg meer op. Bijna niemand kon zich nog de luxe van huispersoneel veroorloven. Voor veel eigenaars werd een kasteeldomein eerder een last dan een lust.

Toch zijn er ook vandaag nog kasteeldomeinen die prima worden onderhouden door hun eigenaars. Andere werden al volledig verkaveld of kregen een andere bestemming vanaf de jaren vijftig.

Kasteeldomeinen die klaar zijn voor een nieuwe toekomst, kunnen op twee manieren bijdragen tot de leefbaarheid van de groene gordel rond Antwerpen. Ze herbergen een unieke voorraad van natuur. Ze schenken de bewoners van dit gebied ruimte voor sport, recreatie en cultuur. Hun verspreide ligging, vaak dicht bij woonkernen, is daarbij een belangrijke troef. Net zoals hun unieke historische identiteit.

Een kader voor ontwikkelingsmogelijkheden voor de kasteeldomeinen bestond nog niet. Daarom werkten de gemeenten en de provincie Antwerpen dit samen uit. De overheid neemt deze coördinerende rol op zich omdat de kasteeldomeinen het private belang overstijgen. Deze nieuwe methodiek staat glashelder beschreven in de brochure ‘Rijk verleden, grootse toekomst’.

Daarbij komt het erop aan om slimme keuzes maken. Bijvoorbeeld: niet langer gronden verkopen of verpachten om zo het onderhoud van het kasteelgebouw te financieren. Maar wel: elk domein – het gebouw en de gronden – als één geheel bewaren. Andere doelstellingen zijn het behoud van waardevolle erfgoedelementen, de versterking van de open ruimte en de creatie van openbare functies zoals cultuur, wonen en sport.

Dat is geen taak voor de gemeenten of provincie alleen. Wel voor samenwerkingsverbanden tussen overheden, eigenaren, private investeerders en andere partners, die samen op zoek gaan naar een evenwicht tussen economische, ecologische en maatschappelijke doelstellingen. In deze brochure leest u hoe dat best aan te pakken, waar de kansen liggen en wat de spelregels zijn. Zodat de kasteeldomeinen nog generaties lang bijdragen aan de schoonheid van ‘de groene zes’.